آن سال های تون ...

    سمت راست دایره تصویرجاده ی طبس می باشد وسمت چپ تنها خیابان در دایره ی خندق شهر تون است           سال   (1245 )هجری شمسی یک افسر انگلیسی پس از شروع سفر  ش از حدود تهران به طرف کاشان و سپس شرق ایران  به طبس و سپس شهر تون می آید ...در کتابش از زنان و مردان این دیار بینش و تصوراتی دارد که می توان به آن اندیشید وآن گاه از پنجره ی اعتقادات اسلامی خودمان به آن فکر کرد و بر داشت داشت  ... که جای سخن اینجا نیست ...این سرهنگ انگلیسی به نام (سی /ام .مک / گر گر )می گوید که در طبس خان (یعنی حاکم (محمد خان بیک )  است و عماد الملک نام دارد مردی میان سال با ریشی حنا بسته ... و دیدار ها و سخنانی که با هم داشته اند ...اما از طبس این سرهنگ انگلیسی به ده محمد  و اصفاک  و بشرویه می آید و سپس شهر تون ... دیوار های عظیم و برج های قلعه و شهر تون از دور دیده می شود شمار خانه ها به  ( 1500 ) می رسد که همه دارای باد گیر است  گنبد امام زاده ابراهیم با کاشی های رنگی  نمونه ای از هنر  اسلامی است که از دور نمایان است   دیوار قلعه ی تون بیست پا بلندی دارد که بر روی خاک ریز با چهل پا بنا شده است شکل قلعه یک هفت ضلعی نا منظم است و هر گوشه ی آن برج دارد ... تون سه دروازه دارد   دروازه ی طبس در جنوب غربی / دروازه ی قاین در جنوب شرقی /و دروازه ی ملک در شمال ... و نویسنده ادامه می دهد که این دژ مستحکم ترین محلی است که در ایران دیده ام  (لازم به توضیح است که نویسنده به یک دروازه دیگر در شمال  دروازه ی قاین اشاره نکرده است )...سر هنگ انگلیسی ادامه می دهد که حاکم تون به مردم زور نمی گوید و نایب الحکومه نجیب زاده ای به نام عبد الوهاب است (این نام و اعقاب ایشان که در سال 1245 هجری شمسی زندگی می کرده است    تا همین زمان اکنون   در وقف نامه های آب بلده موجود است )سرهنگ انگلیسی ادامه می دهد که نایب الحکومه به من گفت قبل از من یک سرهنگ روسی در همین خانه ساکن بوده است و از اینجا به سیستان رفته است ... سرهنگ ادامه می دهد که به بلند ترین برج قلعه رفتم که نقشه ی آن را ترسیم کنم اما ... ادامه می دهد در ادا مه ی خروج از شهر در فاصله ی سه مایلی از باغ های وسیع تون گذشتم که در دو طرف نهر های آب هستند و از کوه های کلات  سر چشمه  می گیرند و در فاصله ی (9 مایلی )پس از گذشتن از یک آسیاب آبی در سیزده مایلی  وارد کوه هایی شدم ...