جزین ... کوه سرخ وآبادیهای اطراف آن

گزین (کوه سرخ وآبادیهای اطراف)

(روز وصل  دو ستداران  یاد  باد         یاد   باد   آ   ن روزگاران    یاد باد           )          تابستان   که می  شد در ییلاق دهستان (چاه قند  شیخ ) همه بودند و آب چشمه در این چشمه زار آن مقدار زیاد بود که تا بعد از بند  (سد خاکی )آقا سید مجتبی (خداوند ایشان واجداد پاکش را رحمت کند )  کشت  وکار  می شد البته در بالا سر (  بند  ) سه چشمه ی کوچک تا کوه سرخ وجود داشت  (چلغا   گلبمی   و  تمتمو  )فاصله ی دهستان گزین تا ییلاق کلاته ی شیخ  حدود  یک فرسخ  بود  از ده که  به طرف چاه قند شیخ می رفتیم   گاهی  با الاغ  وگاهی  پیاده  (سنگ عروس ) تقریبا میانه ی راه بود ...به نزدیکی های تپه های قبل از چاه قند که می رسیدیم  در سمت چپ ما کوه سرخ مانند یک فیل بزرگ خود نمایی می کرد  و در داخل تپه های مقابل ما درختان چاه قند  مشاهده می شد  ودرخت چنار از همه سر بلند تر بود کوه پیمایی در قله های چهار خال  در شمال چاه قند  و در همسایگی کوه سرخ به یاد ماندنی است برای  رفتن به کوه سرخ مسیر راه مان از ییلاق (چاه قند شیخ) صبح زود بود قبل از اینکه خور شید خانم از پشت تپه های مشرق چهره بنماید  راه که می افتادیم چند پشته ی خاکی را بالا و پایین میرفتیم و  سرانجام در پایین پای کوه سرخ به چشمه های آب شیرین می رسیدیم که هر کدام برای خود مزارعی داشتند ... از  پایین به سمت  شمال در دامنه ی کوه  سرخ (میمینگ   ... تلواز ... وبالا تر(کروکی) میوه هایی بسیار ... هلو   زرد آلو   انجیر    انگور   و ما کوه سرخ را به  آسانی بالا نمی رفتیم کمی بالا تر از دامنه ی کوه   (کول بادیو  )یکی از مسیر های  غار مانند  بود به طرف قله ... و راه های دیگر ... یک ساعتی طول می کشید که با احتیاط تمام و به آرامی به قله ی کوه می رسیدیم قله ی کوه هم از جنوب به شمال ادامه داشت  باد بسار شدید بود وما نیم ساعتی طول می کشید که سراسرقله ی کوه را بپیماییم ودراین پیمایش ستیغ قله ی کوه می ترسیدیم به سمت چپ وغرب کوه نگاه کنیم هرچندآن دورها  کلاته ی چاه قند کمال دیده می شد  اما پایین پای ما از طرف مغرب در ستیغ کوه پرت گاهی وحشتناک بودکه  آشیانه ی بسیاری از پرندگان شکاری بود  وما آنها را در حال پرواز    می  دیدیم و ارتفاع قله ی کوه سرخ به گونه ای بود که اگر از همین بالا ترین ارتفاع  به سمت شرق نگاه می کردیم  کوه های بلده ی شهر تون را  در آن دور دست  ها مشاهده می کردیم در حالی که در فاصله ی حدود هشت فرسخ تا کوه های بلده (تون )آبادی های  بسیار مثل نوق وآن طرف تر بعد از بیابان (سرایی)آبادی( برون) و بعد هم باغستان (فردوس )در دامنه ی کوه های بلده بود...و اینها یی که گفتم در یک خط مستقیم در سمت مشرق قرار داشت ... 

فرهنگ و دانش گذشتگان دیار مان... (گزین )

سالهای یک هزارودویست وهشتاد وهفت هجری شمسی حوادث اجتماعی وسیاسی فراوانی داشت آمدن احمد شاه قاجار ورفتن محمدعلی شاه آغاز جنگ جهانی و   اشغال کشور ... درهمان سالها مدرسه ی فاضل خان دربالا خیابان مشهد محل تحصیل علوم بود واز جزین میرزا یحیی فرزند میرزا محمد  ومیرزاابراهیم فرزند آخوند خدنگ ومرحوم آ قا سید نعمت الله فرزندسید علی به تحصیل علوم مشغول بودند مرحوم آقا سید نعمت الله به امور اجتماعی علاقه داشت وهمان زمان با مرحوم بهار در مبارزه با اشغالگران مبارزه میکرد  واز فعالان (اعتدالیون  اجتماعیون محله ی عیدگاه مشهد بودند)  . درجزین از همان دوران مکتب خانه ها رواج داشت از جمله ملا اکبر فرزند آخوند ملا فتحعلی و مرحوم ملا محمد تقی تا اوایل سالهای یکهزار وسیصد مکتب خانه داشتند  ... در محدوده ی خراسان مرکزی معمار ساختمان کم بود مرحوم آقا سید نعمت الله با آوردن یک معمار یزدی به نام (کربلایی میرزا ابوالقاسم یزدی ) بنای بادگیروبسیاری دیگر را گذاشت  ( البته این معمار را مرحوم آیت الله میرزا عبدالحسین نجفی در فردوس آن زمان بکار گرفته بودندو مدتی هم به جزین آمد )       واکنون در قسمت قدیم جزیک یا دو مورد از بقیه مخروبه ای باقی نمانده است کاش زلزله ... اما نه ... !    تعریض یک خیابان موجب فرو ریختن یکی از همین بادگیرها شده است ...

موزه ی مردم شناسی (تون ...حمام خیروض )

... یکی از وسایل موجود در موزه ی مردم شناسی شهر قدیم تون همین (بردو )یا به عبارت امروزی تر خرمنکوب است ... خرمن کوب به وسیله ی دو گاو ویا (گاهی )الاغ بر روی ساقه و خوشه های گندم (دایره وار )می چرخید وکاه را از گندم جدا می کرد ...